Sinds het uitroepen van de noodtoestand door de Zuid-Koreaanse president Yoon Suk-yeol, die gevolgd werd door grote protesten en zijn schorsing, kwam Zuid-Korea in een diepe politieke crisis. Deze crisis roept nu ook vragen op over illiberale tendensen wereldwijd en de impact daarvan op Nederland. Tijdens het eerste Actualiteitencollege in Den Haag, sprak prof. Remco Breuker over ‘Democratie onder Druk? Lessen uit Zuid-Korea’.
Op 2 december 2024 riep president Yoon Suk-yeol de noodtoestand uit in Zuid-Korea, maar trok deze zes uur later in onder grote druk van het volk. Kort daarna werd hij geschorst en wacht sindsdien op een proces dat mogelijk tot zijn afzetting leidt. Dit sluit aan bij een wereldwijde trend van toenemend autoritair leiderschap. Ook Nederland en Europa moeten alert blijven over hun democratie en de gevolgen van deze crisis.
De reactie van zowel de Zuid-Koreaanse bevolking, die massaal de straat op ging, als van politici was opmerkelijk. Direct na de afkondiging van de noodtoestand keerden politici terug naar het parlement, dat de noodtoestand ook zonder de president kan opheffen met een meerderheid van stemmen.
Deze situatie is bijzonder en kent een lange voorgeschiedenis. Zuid-Korea is sinds 1948 officieel een democratie, met vrije verkiezingen sinds 1988. Volksopstanden zijn niet ongewoon in het land. Een van de meest ingrijpende gebeurtenissen vond plaats in 1980 in de stad Gwangju, waar een opstand tegen het militaire regime uitbrak. Bij gevechten met het leger kwamen daarbij naar verluidt honderden mensen om. Deze tragedie blijft diep in het collectieve geheugen van de bevolking gegrift, en men is vastberaden herhaling te voorkomen: “Wie de democratie aantast, tast ons allemaal aan.”
Toen de staatsgreep in december 2024 werd uitgeroepen, ging de bevolking massaal de straat op, met de herinnering aan Gwangju en de vastberadenheid om herhaling te voorkomen. De collectieve ervaring van onderdrukking speelde een belangrijke rol in de verdediging van de democratie. De protesten verliepen vreedzaam, met gezongen liederen en zonder gewelddadig ingrijpen van het leger. Hoewel Zuid-Korea over een geavanceerd leger beschikt, ontbrak de wil om op te treden. Later bleek zelfs dat de militairen met ongeladen wapens stonden. Het is opmerkelijk dat zo’n potentieel explosieve situatie zonder geweld is verlopen. De president werd direct geschorst en wacht op zijn vonnis. Sindsdien is de plaatsvervanger van de president meerdere keren gewijzigd, wat directe gevolgen heeft voor de oppositie. Dit heeft inmiddels ook geleid tot wat afname van de steun voor de oppositie. De vastberaden inzet van het land voor democratie verkleint de kans op een dictatuur.
Zuid-Korea is een sterk gepolariseerde samenleving, vergelijkbaar met Nederland in dat opzicht. Het land is economisch afhankelijk van onderwijs, kennisexport en slimme handel, aangezien het geen eigen grondstoffen heeft. De polarisatie in Zuid-Korea heeft diepe historische wortels. Sinds de oprichting van de staat in 1948 staan politieke en maatschappelijke tegenstellingen op scherp. Rijkdom concentreert zich steeds meer bij de welgestelden, en het land wordt soms een ‘corpocratie’ genoemd vanwege de invloed van grote bedrijven. Deze corporaties hebben echter nauwelijks hebben gereageerd op de coup. Door zich afzijdig te houden, beschermen ze hun positie. De protesten kwamen vooral vanuit de bevolking zelf; Individuen, en niet organisaties of bedrijven, spraken zich uit tegen de illegale noodtoestand.
Bij het uitroepen van de noodtoestand lijkt de invloed van nepnieuws een grote rol te spelen. President Yoon Suk-yeol stond erom bekend veel aandacht te besteden aan mediakanalen met samenzweringstheorieën, wat mogelijk heeft bijgedragen aan zijn besluit. Hoewel Zuid-Korea ervaring heeft met nepnieuws en de bevolking over het algemeen goed geïnformeerd is, blijft het een uitdaging om desinformatie volledig uit te bannen. Zuid-Koreanen volgen het wereldnieuws nauwgezet, met een bijzondere focus op landen die voor hen van strategisch belang zijn, zoals Noord-Korea, China en de Verenigde Staten.
Internationaal wordt Zuid-Korea met gemengde gevoelens bekeken. Voor Japan is een stabiel Zuid-Korea van groot belang, vooral vanwege economische en handelsbelangen. De historische spanningen, voortkomend uit de Japanse overheersing van (delen van) Korea, maken echter dat Japan terughoudend is om zich in interne Zuid-Koreaanse aangelegenheden te mengen.
Om de betrekkingen tussen Nederland en Zuid-Korea te versterken, speelt handel een cruciale rol. Daarnaast kan culturele uitwisseling bijdragen aan wederzijds begrip en samenwerking. Zo pleit Remco Breuker tot slot voor een intensievere studentenuitwisseling tussen beide landen.
Ter afsluiting nog enkele tips met hyperlinks:
- Film van protest actie van Zuid-Koreaanse politica: Afstappen op de militairen zonder angst
- Om vanuit Nederland nieuws uit Zuid-Korea mee te krijgen, kun je Yonhap News Agency volgen, en natuurlijk ook Remco Breuker zelf via Social Media.
- De televisie serie Hellbound zegt veel over hoe de Zuid-Koreaanse samenleving in elkaar zit
Het Actualiteitencollege in Den Haag is een reeks activiteiten van LeidenGlobal, in samenwerking met Studium Generale en Geopolitieknu en vindt plaats in het Haagse cultuurgebouw Amare. Tijdens deze ‘colleges’ delen deskundigen beknopte achtergrondinformatie over actuele onderwerpen die verband houden met specifieke regio's en culturen. Vervolgens bieden we ruimschoots gelegenheid voor vragen vanuit het publiek en kennisuitwisseling.
(Verslag: Aphroditi Zoulfoukaridis)