Tijdens het Leids Actualiteitencollege "Taiwan: de volgende geopolitieke brandhaard?" op 21 november jl. gaf dr. Casper Wits inzicht in het conflict tussen Taiwan en China. Hij behandelde de verschillende lagen van deze complexe kwestie. Hoewel Taiwan een belangrijke strategische bondgenoot is van het Westen, wordt het door geen enkel Westers land officieel erkend.
Sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne in 2022 staat Taiwan steeds vaker in het middelpunt van de internationale aandacht. Veel mensen vrezen dat China Taiwan op dezelfde manier wil inlijven als Rusland met Oekraïne, wat ingrijpende gevolgen kan hebben voor zowel de regio als de rest van de wereld. Dat China Taiwan als onderdeel van zijn grondgebied beschouwt, staat vast, maar het land volgt een eigen tijdlijn.
Om dit conflict te begrijpen, is enige historische context nodig. Na de val van het Chinese Keizerrijk in 1912 ontstond een machtsstrijd tussen de nationalisten onder Chiang Kai-shek en de communisten onder Mao Zedong. Na de Tweede Wereldoorlog namen de communisten onder Mao Zedong de macht over, en in 1949 werd de Volksrepubliek China gesticht, terwijl de nationalisten nog delen van de volksrepubliek in handen hadden. Die macht verminderde en uiteindelijk behielden de nationalisten onder leiding van Chang kai-sheck alleen nog controle over het eiland ten oosten van het vasteland, dat nu bekendstaat als Taiwan. Hoewel zij Taiwan nog steeds de “Republiek China” noemden, werd het in de volksmond bekend als Taiwan.
In de decennia daarna ontwikkelden Taiwan en de Volksrepubliek China zich zeer verschillend. Taiwan kende een rechtse dictatuur, die eind jaren ’80 plaatsmaakte voor democratie. Vanaf de jaren ’90 transformeerde Taiwan tot een progressief en welvarend land, dat in 2019 zelfs het eerste Aziatische land werd dat het homohuwelijk legaliseerde. De meeste Taiwanezen zien zichzelf inmiddels als ‘Taiwanees’ en niet als onderdeel van China. Daarentegen blijft de Chinese regering, met een linkse dictatuur, Taiwan beschouwen als een afvallige provincie, voortkomend uit wat zij zien als een historisch onrecht.
Diplomatiek is de situatie uiterst ingewikkeld. De meeste landen volgen een “één-China-beleid” en erkennen de Volksrepubliek China, maar het blijft hierin onduidelijk wat volgens hen de definitie van China is. De internationale gemeenschap probeert de huidige status quo te handhaven om vrede te bewaren. Tegelijkertijd heeft China duidelijk gemaakt dat het “het probleem Taiwan” niet wil doorschuiven naar de volgende generaties. Tegen 2049, het 100-jarig jubileum van de Volksrepubliek, wil China mogelijk zijn macht en grootsheid bekrachtigen, wat op termijn actie richting Taiwan kan betekenen.
Hoewel Taiwan openstaat voor dialoog met China, is er weinig vertrouwen in de beloften uit Peking. De ervaringen van Hongkong, waar China zijn toezeggingen over autonomie niet nakwam, versterken het wantrouwen. Slechts een kleine minderheid van de 24 miljoen Taiwanezen ziet hereniging met China zitten.
China probeert Taiwan onder druk te zetten via cyberaanvallen en desinformatie. Taiwan blijkt echter weerbaar, met sterke systemen voor cyberveiligheid en bestrijding van fake news. Tegelijkertijd zijn er zorgen over Taiwan's militaire slagkracht, met lage uitgaven en een minder intensieve dienstplicht
Als Taiwan door China zou worden ingelijfd, zouden de regionale machtsverhoudingen drastisch veranderen. Bovendien zou de controle over de Zuid-Chinese Zee, één van de drukste vaarroutes ter wereld, in het geding komen. Westerse landen dringen aan op het behoud van de status quo, maar de vraag blijft hoe lang dit standhoudt in het licht van China's groeiende assertiviteit.
In deze complexe en gespannen situatie lijkt een vreedzame oplossing verder weg dan ooit. De toekomst van Taiwan is daarmee niet alleen een lokale kwestie, maar een cruciaal punt in de wereldwijde geopolitiek.
Meer weten? Casper Wits vertelde in mei'24 ook kort over de situatie op Nu-explainer
(Verslag: Aphroditi Zoulfoukaridis)